Dette er ei novelle. Alle personar og hendingar er oppdikta.

Helsefagarbeidaren Kristin ser ut som ho skal krepere der ho sjagar ut av den søte, vesle kommune-elbilen og over den regnpiska, vindherja parkeringsplassen til den lokale heimesjukepleia ein stad i Fyllingsdalen sør for Bergen sentrum. Det har vore ei lang, drittravel og jævleg vakt. Skyene er mørke som heksegryter, og snart skal det bli like beksvart som samvitet til gjengen av landssvikarar som er frekke nok til å kalle seg «våre» politikarar. Det er tydeleg at helse- og omsorgsteneste ikkje berre er kutta inn til beinet, men til sjølve beinmergen.

Den likbleike, tynne jenta skjelv og hutrar der ho kjem inn i det 20 grader varme kommunale bygget. Perleøyredobbane ser nesten litt for store og tunge ut for dei raude, iskalde øyra. Sølvsmykket dinglar hjelpelaust og glitrande rundt den magre halsen.

Klokka er 15:30 ein fredag ettermiddag langt ut i november månad. Sommaren er lengst forbi, hausten ligg der på dødsleiet, og snart kjem vinteren med sine nådelause kuldegrader og obligatoriske trafikkaos og ulykker.

Den gullglitrande trønderblondina som nokon har installert som Kristins næraste leiar sit inne på kontoret sitt med hovudet i hendene. Ettermiddagsvaktene har for lengst drege ut på oppdrag, berre den vikarbyrå-innleigde, polske vaskedama er i bygget. Ho held på å vaske eit av toaletta med den typen stoltheit og iver som ein berre finn hjå utlendingar. Dei kaotiske krøllene forsvinn inn på det vesle kommunale klosettet saman med eit arsenal av spray og klutar. Arbeidet ho gjer er truleg meir til nytte for samfunnet enn «innsatsen» til heile den overbetalte gjengen av kontorrotter i denne kommunale høgborga av administrasjon og papirflytting.

Kristin bankar varsamt i dørkarmen. Blondina, gulløyreringane og dei tre gullsmykka sprett til. Ho ser på ho med raude auge som lett kryssar seg. Dei mørke ringane under auga antydar at nattesøvn er eit framandord. Då er dei i sofall to.

«Går det bra med deg?» spør Kristin med ei hås, spinkel jentestemme.

«Det er ei privatsak,» kjem det frå den utslitne mellomleiaren. So sukkar ho og vinkar ho til seg. Kristin går inn og lukkar døra. «Eg kom i skade for å sjå på vaktplanen for helga. Det skulle eg ikkje ha gjort. Vi manglar nattevakt i natt, kveldsvakt laurdag, og dagvakt og nattevakt sundag. Eg har ringt alle på lista. Ingen kan jobbe, og nesten alle er sjuke.»

«Eg kan jobbe,» seier ho bestemt.

Sjefen mønstrar ho frå topp til tå.

«Kan du?» spør ho. Beina til Kristin skjelv sånn at ho må støtte seg i arkivskapet ved sida av seg. «Du har jobba nok denne veka. Eg risikerer å få fagforeininga og Arbeidstilsynet på nakken.»

«Fagforeininga skjer nok ikkje, for eg er ikkje organisert.»

«Er… Er du ikkje organisert?» Sjefen ser på ho som om ho skulle ha ramla ned frå månen.

«Har aldri skjønt vitsen med det. Vi betaler jo for ei teneste vi ikkje får. Når hjelpte liksom ein tillitsvalt nokon i ei personalsak sist? Dei feigar jo ut når du treng dei som mest.»

«Hmm, det er ikkje mi erfaring, då. Men det er jo ikkje so lurt å vere uorganisert. Å vere medlem i ei fagforeining er å sjå på som ei… ja, som ei slags jobbforsikring.»

«Som ei bilforsikring eller innbuforsikring, meiner du?» Kristin smiler litt småfrekt til ho. «Vel… Sist eg trong bilforsikring eller innbuforsikring, fekk eg jo faktisk hjelp.»

«Har du ikkje fått hjelp frå dine tillitsvalde når du trong hjelp?»

«Kva trur du?» Ho held fram å støtte seg i skapet. «Dersom du hadde betalt i dyre dommar for ei innbuforsikring og du plutseleg opplevde innbrot… Du hadde dokumentasjon på alt som hadde blitt stole, og politiet hadde fått anmelding frå deg. Kva om forsikringsagenten då gav deg beskjed at ho ikkje ville hjelpe deg fordi ho nettopp hadde byrja på ferie – og ho faktisk var bestevenner med tjuvane? Det er jo litt same inhabiliteten om din tillitsvalde er bestevenninner med den sjefen som prøver å seie deg opp usakleg like før fellesferien, eller kva?»

Trønderblondina ser på ho med hovudet lett på skakke. Ansiktsuttrykket meir enn antydar at ho ikkje heilt skjøner kva helsefagarbeidaren vil fram til. Anten er ho genuint ute av stand til å forstå, eller so vil ho ikkje forstå. Kristin trekkjer på skuldrene:

«Poenget mitt er at eg treng ei fagforeining som eg treng eit hòl i hovudet. Pengane eg sparer på å ikkje vere organisert, er jo greie å ha om eg skulle trenge reell juridiskkompetanse dersom det oppstår ein arbeidskonflikt.»

«So… So du trur det kjem til å oppstå ein konflikt mellom oss?» spør sjefen med ei lett skjelven stemme.

«Nei, nei, på ingen måte. So…» Ho slepper taket i arkivskapet og tek eit par steg nærare blondina og alt gullet. «Kva blir det til med dei ledige vaktene? Eg kan jobbe natt i kveld, iallfall. So slepp du å sitje i telefonen heile fredagskvelden, når du gjerne har andre ting du heller vil gjere.»

«Nattevakt etter ei dagvakt?»

«Det står ingenting i arbeidsmiljølova om at det er ulovleg.»

«Greitt, som du vil.» Ho bøyer seg over og skriv namnet til Kristin inn på nattevakt. «Eg skal ha dottera mi hjå meg i helga, og ho blir levert her klokka fire.» Ho sukkar tungt og masserer tinningane.

«Kveldsvakt laurdag er framleis ledig. Og det er òg dagvakt og nattevakt sundag.»

«Du jobbar dagvakt måndag morgon, Kristin. Du kan få kveldsvakt laurdag og dagvakt sundag. Men ikkje nattevakt. Då får eg fagf—Arbeidstilsynet på nakken.»

«Eg har ingen intensjonar om å kontakte Arbeidstilsynet.»

«Nei, men det har verneombodet. Ho meiner eg…» Ho bit seg i tunga. «Faen, no forsnakka eg meg so det syng etter, men—» Dei mellomstore brysta eser i det ho hiv etter pusten medan ho strekkjer og vrir på seg i den ergonomisk oppskrytte kontorstolen. «Ho meiner eg utnyttar deg.»

«Då meiner ho feil. Eg kan ta ein prat med ho og avkrefte hennar vrangførestillingar.»

«Nei! Er du gal? Ikkje gjer det!» Trønderblondina ser ut som eit vakkert hjortedyr som er fanga i eit hjørne der det står søtt og forsvarslaust på utstilling. «Du kan få nattevakt fredag, kveldsvakt laurdag og dagvakt sundag! Men ikkje nattevakt! Som din næraste leiar forbyr eg det!»

«I orden. Kven skal då jobbe nattevakt?»

Blondina blir ti år eldre i trynet. So seier ho med ei stille, skjelven, bivrande stemme:

«Det skal eg gjere – mot avspasering måndag og delar av tysdag.»

«Vil du ta ein for teamet?»

«Ja, eg er jo sjukepleiar. Iallfall jamfør Statens autorisasjonskontor.» Ho flirer nervøst.

«Då har vi ein deal.»

«God vakt i helga, då…» Ho smiler tynt i takksemd over at bemanninga i helga er «redda».

Kristin trippar fornøgd ut av bygget. Ho mumlar derimot eit bistert «faen!» i det ho låser seg inn i sin trufaste, vesle bil. Ho hadde eigentleg tenkt å liggje og sove heile helga, men ho får i det minste seg ein liten cowboystrekk på sofaen i nokre timar.

*

Med to liter kaffi og fire boksar energidrikk innanbords er ikkje søvn oppnåeleg på nokon måte. Det er difor ei daudtrøytt, kald og temmeleg sjaber Kristin som atter ein gong kler seg i si søte pleiaruniform med Bergen kommune-logoen. Klokka halv ti byrjar ho på nattevakt fredag kveld – og framfor ho ventar rundt ein million oppdrag i det evige novembermørket. Ho og dei sure, afrikanske kollegaene deler oppdragslister, og som vanleg får ho den lengste fordi ho er faglært. Ho kan ruta i søvne, og det er ein fordel i kveld, for det kjennest ut som ho skal sovne då ho glir ut av parkeringsgarasjen i den søte, vesle kommune-elbilen. I passasjersetet ligg den vesle «helsefagarbeidar-balja» med all slags plaster, sterilt vatn, bandasjar og ymse andre ting ein finn i medisinskap. I baksetet ligg sekken hennar, der det ligg fem boksar energidrikk, ei kanne krutsterk kaffi og fire sjokoladar. I heile natt skal ho vere på beina med «tanken» full i koffein og sukker.

Etter seks raske kveldsstell og åtte kateteriseringar (fire menn og fire damer), er det stort sett roleg. Klokka eitt køyrer ho tilbake til kontoret og tek lunsj. Sjokoladane gaflar ho omtrent i seg med papiret på; ho blir alltid so grådig svolten på nattevakt. Når åt ho sist ein skikkeleg middag? Det må ha vore under Trumps førre presidentperiode!

Ho drikk energidrikk med eine handa og kaffi med den andre. Ho sit og knatrar i veg på den gamle kommune-PC-en. Alt må rapporterast. Blodtrykk, blodsukker, vedtaksbestemte oppgåver, dagsform, kveldsform, nattform, urinfrekvens og konsistens på avføring (om mogleg). I tillegg har ho drøssevis av usvarte e-postar, og fredag morgon då ho kom på dagvakt var der ingen. Kven sit og sender jobbmeldingar natt til laurdag? Auga går lett i kryss der ho sit, og ho rykkjer til av ei veldig kuldekjensle. Klokka er to. Blæra er full, magen rumlar og munnen er tørr. Alt er uverkeleg, absurd og underleg pirrande.

Som eit kvilelaust gjenferd må ho berre vandre vidare ut i mørket. Ho hutrar i det ho kjem ut på parkeringsplassen, der berre to bilar står: hennar eigen bil og kommunebilen. Det er tydelegvis frost ute, for det kjennest ut som kjølelageret på Coop OBS Vestkanten, der søte, skjønne Coop-Malin jobbar. Sjølv ho ligg nok i senga og søv no, for det burde alle vitige folk gjere.

Klokka tre må ho rykkje ut til ei enkjefrue i ei høgblokk i nærleiken av kjøpesenteret Oasen. Ho har gått på toalettet og falle på golvet. No ligg ho som ein stranda kval og fektar hjelpelaust med armane. Heldigvis er snille, sterke Kristin der og hjelper ho, slik at ho slepp å liggje på det harde golvet heile natta. Det gamle, rynkete ansiktet skin av takksemd då ho ligg trygt i senga si, og Kristin ønskjer ho ei god natt vidare.

«Gud velsigne deg, skjønne Kristin-jenten,» seier enkjefrua på velklingande bergensk. «Du e den eneste i hele verden som bryr seg om meg.»

Kvart eit ord er diverre so altfor, altfor sant. Kristin forlèt leilegheita med gråten i halsen.

Klokka halv fem ringjer herr Karlsen oppe i Hesjaholtet vel ti minutt frå Oasen. Han har sterke brystsmerter som forplantar seg vidare nedover i magen. Dette har skjedd mange gonger før, so ho kjenner prosedyren. Den erfarne helsefagarbeidaren hjelper han ut av senga og får han til å gå nokre steg over soveromsgolvet. Eit par saftige, luftige «gøffte»-fisar kjem ut av den gamle, slappe lukkemuskelen. Han kjenner seg straks betre. Det var nok berre litt flatus, som det heiter på fagspråket. Han kan trygt leggje seg igjen, og i soverommet luktar det lauk, kloakk og anna elende.

Halv seks er Kristin heime hjå skjønne Maren, den ugifte, pensjonerte lærarinna som bur heilt for seg sjølv i eit hus langt frå hovudvegen. Ho likar å stå grådig tidleg opp, for ho vil nyte kvart sekund av dagen den vesle tida ho har igjen på Guds skjønne jord. Snart skal ho, med sine eigne ord, bli returnert til Vårherre uopna. Kristin hjelper ho inn på toalettet og tek morgonstell på ho. Snart er ho kledd i vakker kjole, ei nydeleg perlekjede og glitrande perleøyredobbar. Kaffien står i ei TV-kanne på kjøkkenbordet, og frukosten – to skiver med sennepssild og brunost – står på bordet. Eit søtt, nusseleg, lite glas med skumma kulturmjølk set prikken over i-en. Daudtrøytte Kristin sit ei god stund med ho og høyrer ho fortelje livshistoria si nok ein gong. No er det ikkje meir å gjere på før dagvaktene kjem halv åtte.

«Eg ønsker deg en aldeles fortreffelig dag videre, Kristin,» seier Maren og stryk Kristin over det bleike kinnet.

«Takk det same, kjære lærarinne Maren,» svarer Kristin og stryk ho over skuldra.

På kontoret sit ein flokk mørkhuda utlendingar som ser ut som dei skal delta i si eiga gravferd. Kristin gjev dei rapport på enkel nybyrjar-norsk, før ho «stemplar ut». Klokka er åtte, og om seks og ein halv time skal ho tilbake på kveldsvakt. Kanskje rekk ho ein liten «power nap» på sofaen før køyret startar igjen.

*

Auga er oppsperra og pupillane små. Ho får ikkje håpe ho blir stoppa i trafikkontroll. Hovudet hennar hylte og brann so ille då ho kom heim laurdag morgon at søvn berre var å gløyme. Ho låg og rulla med vidopne auge i ein times tid, før ho stod opp og vaska leilegheita, bakte brød, vaska kle, strauk skjorter og tok ei full yogaøkt framfor ein TV som stod på pensjonist-høgt volum. Eit par gonger braut ho saman i gråt. Fire gonger låg ho der og gapskratta. Tre kanner kaffi vart skamlaust fortærte.

For å seie det kort og greitt, so hugsa ho ikkje særleg mykje av kveldsvakta. Slikt hender når ho har gått utan søvn og kvile i lengre tid, og kan best samanliknast med tilstanden mange soldatar er i når dei kjempar i fronten i dagevis utan stans. Klokka 22:15 laurdag kveld gjekk ho av vakt som ein levande daud. Ho heldt nesten på å krasje inne i den lange Knappetunnelen mellom Fyllingsdalen og Loddefjord. Då ho kom ut på Loddefjord-sida, måtte ho faktisk google si eiga adresse fordi ho hadde gløymt kor ho budde. Ho fann seg sjølv stå og ringje på utanfor si eiga leilegheit, og oppdaga at ho framleis hadde på seg pleiaruniforma.

Ho vaknar brått av ein alarm som ringjer, uler, skrik og bannar (!). Ho har kånka ut i senga, liggjande oppå dyna – i full uniform, inkludert namneskilt. Ho er glad sjefen ikkje ser ho no, for å seie det slik!

Medan ho drikk kaffi rett ut av termosen, sklir og skumplar ho nedover fortauet til fellesparkeringsplassen. Ho ser at alle bilane er frosne. Det må då vere fire-fem minusgrader ute – det ser ut til at vinteren er komen. Bilen må skrapast fri for is. Ho føler seg som ein vesentleg bidragsytar til klimakrisa der bilen står på tomgang i eit kvarter før frontruta og siderutene omsider er isfrie. Ho manøvrerer seg på glatta til jobb på vegar som på ingen måte er salta eller strødde.

For å seie det kort og greitt, so blir det ei ganske glatt vakt der alt går på autopilot. Den iranske sjukepleiaren ho jobbar med har bede ho ta urinprøve av herr Olafsen i Nebbeveien. Urinprøva forsvinn på mystisk vis mellom han og nestemann – Kristin har ein mistanke om at ho faktisk drakk urinprøva i den trua at det var kaffi. Jaja, ho skal tilbake til han om tre timar likevel. Den rutinerte helsefagarbeidaren kjempar seg tappert gjennom den iskalde sundagsvakta. Å jobbe i helgane har no ein gong sin sjarm, og det gjev ein unekteleg ei kjensle av å vere Übermensch når ein jobbar når alle andre har fri og latar seg.

Det er ei mektig smilande Kristin som trippar i ein lettare euforisk døs inn på kontoret for å ta imot dei sure, sjokoladebrune tryna til kveldsvaktene. Klokka tre presis stemplar ho ut, og går for å skrape fri bilen sin frå isen nok ein gong. På veg heim held ho på å køyre i grøfta fire gonger. Heldigvis er ho slik ein røynd sjåfør!

Kristin kollapsar på sofaen heime i den vesle ungkarskvinne-leilegheita – atter ein gong i full uniform med namneskilt og heile pakka. Ho har til og med bilnøklane i neven då ho sloknar som eit lys.

*

Ho vaknar brått av at telefonen ringjer ein stad i leilegheita. Ho fektar seg ut av sofaen og sjagar over golvet. Telefonen ligg inne på golvet på badet og ringjer, vibrerer, gaular og skrik. Ho rekk akkurat å sjå på klokka, den er halv sju om morgonen måndag.

«Hallo?» svarer ho med ei groggy morgonstemme.

«Halloooo dette ar den nattvakt,» seier ei djup negerstemme. «Det har skjedd olokke med boss vår.»

«Ulykke?» Ho er ganske so forvirra der ho står. «Eg… Eg kjem på jobb om ein time, altso. Det er ikkje naudsynt å ringje meg privat.»

«Hon er dåd.»

«Dåd? Meiner du død?»

«Ja, hon var i olokke med den bill. På den vei det var is og hon skledd.»

«Meiner du å fortelje meg at sjefen vår har drepe seg i trafikken?»

«Ja…?»

Tjue minutt seinare kjem Kristin inn på kontoret til heimesjukepleia, der sjølvaste einingsleiar og etatsdirektøren sit med grav-alvorlege ansikt. Ein haug med sjokoladebrune kollegaer sit der med tårevåte kjakar. Etatsdirektøren byrjar:

«Vi har fått høyre frå ambulanse og politi at […] miste kontroll over kommunebilen på glatta, og krasja i eit tre. Det var ein taxisjåfør som oppdaga bilvraket, og ringde etter ambulanse. Dei kom til staden saman med politiet, men då var […] allereie død.»

«Det var då særs tragisk,» seier Kristin og landar handa emfatisk på brystet. «Ho hadde jo ein liten unge.»

«Ja, vi sender sjølvsagt våre varmaste kommunale kondolansar til familien,» seier etatsdirektøren. «Men det mest urovekkjande no er naturlegvis at denne avdelinga av heimesjukepleia brått er utan mellomleiar.»

«Er… er det viktig akkurat no?» spør Kristin. «Kva med familien hennar?»

«Familien blir ivaretekne etter alle kunstens kommunale reglar,» seier etatsdirektøren. «Men, som sagt… Vi treng ein mellomleiar.»

Alle vender blikket mot Kristin. Dei mellomstore brysta hennar eser i det ho hiv etter pusten og strekkjer og vrir på seg.

«Øh, meiner de at eg passar som leiar?» spør ho med ei lett skjelven stemme. «Eg er jo… eg er jo helsefagarbeidar!»

«I våre long covid-tider må vi berre ta det vi får,» seier etatsdirektøren og sukkar tungt. «Gidd du? Du skal få rikeleg med kompensasjon…» Ho gnir peikefingeren og langfingeren mot tommelen for å gestikulere det internasjonale symbolet for pengar.

«Eg har inga erfaring som leiar!»

«Du skal få rikeleg med opplæring!» skyt einingsleiar inn.

«Men… men då manglar vi jo ein helsefagarbeidar.» Kristin blir raudare og raudare i kjakane der ho sit. Ho føler ho sit på utstilling i det vesle, klaustrofobiske rommet.

«Det er då berre ein bagatell, kjære Kristin,» seier etatsdirektøren og viftar låttmild med handa. «Bli med meg, so skal vi gje deg eit lynkurs i kommunal mellomleiing.»

Kristin raudnar heilt inn til beinet der ho svevar etter einingsleiar og etatsdirektøren gjennom den smale, kommunale korridoren.

Korleis i helvete skjedde dette? Ho har jo blitt sjølve antitesen på ein ærleg, hardtarbeidande helsefagarbeidar! Om dette er eit mareritt, vil ho vakne opp no!