Eg har i romjula 2024 valt å ta lesarane med på ei ferd tilbake til mi gåtefulle fortid i hjartet av Sunnfjord rundt tusenårsskiftet. Der var mykje sosial og spirituell spenning i desember 1999 knytt til nemnde skifte. Der verserte ein god del av det ein i dag kan kalle konspirasjonsteoriar om kva som kom til å skje då vi gjekk frå 1999 til år 2000. Ville alle datamaskiner slutte å fungere fordi dei «trudde» at vi vart sendt tilbake til år 1900? Verda heldt formeleg pusten medan dei venta på at klokka uunngåeleg nærma seg midnatt.

Sjølv hadde eg heilt andre sosiale og spirituelle spenningar i mitt eige liv. Eg hadde kryssa mi private Rubicon-elv då *****, ei jente eg gjekk i klasse med, tok meg med inn på eit fellestoalett på den vidaregåande skulen vi gjekk på og sendte meg til himmelen – i det minste i nokre herlege, herlege minutt. Sjølv mine beste venner vart særs mistruiske til meg og reagerte med sjokk og vantru då dei fekk greie på kva som hadde skjedd. Det var liksom ikkje noko den dei alle kjende kunne bli utsett for. Det var ikkje det at eg gjekk rundt og skrytte av det, eg berre nemnde det i forbifarten, og so balla det so grådig på seg.

Ein snakkar om å krysse Rubicon i den overførde tydinga at ein tek ei avgjerd ein ikkje kan reversere i ettertid. Eg kryssa ein fjord kvar dag i bokstavleg tyding (ei bru kom fyrst mange år seinare…). Ein vakker dag kryssa eg ein fjord eg ikkje kunne krysse over igjen. På andre sida venta det meg ei ny og vedunderleg verd som ingen andre såg. Min eufori vakte stor kontrovers i det sneversynte lokalmiljøet. Vi snakkar om samlinga av ætter som bokstavleg tala fann opp Bygdedyret. Mistru og misunning var berre forbokstavane. Hadde vi levd i vikingtida hadde nokon sannsynlegvis hogge meg ned med sverd neste gong eg viste meg i bygda.

På eit punkt bestemte eg meg for å ta ferja over fjorden og ta ein sykkeltur på sørsida. Der var det fint, flatt landskap og uvanleg vakkert. Den smale vestlandsvegen skar seg gjennom landskapet som ein kniv i varmt smør. Det budde knapt folk der, der var berre eit og anna hus eller husklynge. «Det vakre ingenmannslandet», har eg kalla det i ettertid. På den tida hadde eg blitt pålagt av rektor og resten av leiinga ved den vidaregåande skulen å gå til psykolog ved sentralsjukehuset ein gong i veka. Eg fortalde psykologen min om denne sykkelturen, og han prøvde å vinkle det over til at eg sykla på sørsida fordi ***** budde der. Eg prøvde å forklare at der var ein heilt annan «energi» på sørsida enn på nordsida. Det at jenta som eg hadde mi fyrste seksuelle oppleving med budde der, var berre å rekne som ei logistisk tilfeldigheit. Området bestod jo vitterleg av to arealmessig store kommunar. Han såg ikkje heilt ut til å forstå meg, langt mindre tru på meg.

Det var som om heile dette landskapet ville ha meg der, og når eg var tilbake på nordsida av fjorden, lengta eg alltid tilbake. Det var spirituelt riktig at eg var der, like spirituelt riktig som at eg var tilbake på toalettet saman med ***** og den endelause, sanselause, varme, trygge nytinga. Den dag i dag strekk ikkje ord til for å skildre kjensla eg hadde då eg var der. Ingen vil heller nokosinne forstå.

Om sommaren hadde eg tilgang til den vesle motorbåten til faren min. Då tok eg sykkelen i båten og køyrde dei tre-fire kilometrane over fjorden til ei lita bryggje ved byrjinga på vegen. Det var kortare og meir praktisk enn å sykle og ta ferja. Eg sykla heile dagen på sørsida, frå ti om morgonen til femtida om ettermiddagen. «Alle» lurte på kva eg eigentleg dreiv med der. Ein gong møtte eg Betjenten på den lokale butikken. Vi veksla nokre ord og gjekk kvart til vårt. I ettertid fekk eg høyre at han hadde blitt oppskaka og indignert då han hadde observert meg på «si» side av fjorden. Han var ganske so territorial, både når det gjaldt land og jenter. Som ein slags moderne vikingkonge rekna han meg som ein fiendtleg einstøing frå eit rivaliserande folkeslag som invaderte hans rike for å stele damene «hans».

Systera til ***** jobba på ein annan lokalbutikk fleire mil frå den fyrste butikken. Ho kjende meg omgåande igjen, for ho hadde året før byrja på den same vidaregåande skulen som eg og ***** gjekk på. Sladderet byrja sannsynlegvis å gå på bygda, for då eg berre nokre veker seinare var på ein bygdefest på det lokale grendahuset, klikka ho i vinkel. Ho skreik at «alle hata meg» og at eg var ein «ekkel avvikar», «løgnar» og «stalker». Eg fekk aldri noka forklaring frå hennar side på dette utbrotet – ei i klassen min som var med henne den kvelden berre avviste heile greia som «fyllerør». Lokalbefolkninga hadde eit liberalt syn på kva som var akseptabelt alkoholinntak – for å seie det mildt.

Medan bygdesnakket gjekk for full maskin på begge sider av fjorden, sykla eg over heile det store, vakre ingenmannslandet på sørsida. Heilt til eg flytta heimanfrå sykla eg fleire gonger i veka der, òg stundom etter at eg flytta og var på besøk hjå familien. Min siste sykkeltur der hadde eg for over 20 år sidan, og denne siste turen markerte slutten på den epoken i livet mitt. Eg hadde brent alle bruer og ikkje minst kryssa alle Rubicon-fjordar, og der var ingenting meir for meg å hente der. Energien såg ut til å ha forsvunne eller av ymse årsaker blitt korrumpert.

Då eg mange år etter var tilbake i området, denne gongen i bil, var dette området akkurat som alle andre i Sunnfjord. Og denne gongen tykte eg den smale vestlandsvegen var meir til ulempe enn den var vakker, noko eg erfarte då eg møtte ein lastebil og måtte ryggje nesten ein kilometer. Eit landskap som i stor grad likna på ingenmannslandet, var den aude utkantkommunen eg jobba i frå 2021 til slutten av 2022 – og her var energien av ei anna, mørkare, mindre verd. Ei mindre verd full av mindreverd, lik den der min kontroversielle eufori var kjelde til sterke negative kjensler frå mine etter mitt syn spirituelt underutvikla sambygdingar.