Jennifer Brick er ein amerikansk jobb- og karriererådgjevar med ein eigen YouTube-kanal der ho gjev råd og tips til korleis ein kan handtere sokalla giftige arbeidsplassar. Slike arbeidsplassar er kjenneteikna av mellom anna høg turnover (folk sluttar fordi dei ikkje trivst, eller blir sagt opp av den elendige leiinga, ofte på usakleg grunnlag), detaljstyring frå leiarar (utifrå eit patologisk ønske om kontroll frå leiars side), og ikkje minst mobbing og trakassering, både frå kollegaer og leiing.

Medan den objektive definisjonen på ein giftig arbeidsplass nok kan vere enkel å skrive på papiret, handlar det i stor grad òg om korleis den tilsette sjølv opplever arbeidssituasjonen. Her finst der ei rekkje raude flagg, men det heile koker ned til følgjande: om ein blir psykisk og fysisk dårleg av jobben, og kvir seg som ein hund til kvar arbeidsdag, er det eit soleklart teikn på at ein bør vurdere ny jobb.

I våre dagar er dette naturlegvis rettare sagt enn gjort. Folk flest blir verande i jobbane sine fordi dei er avhengige av lønnsslippen. Vi har jo alle rekningar og lån å betale på, og alle som har vore arbeidsledige veit at det sokalla tryggleiksnettet til Nav for mange kan vere falsk tryggleik. Saksbehandlingstida for dagpengar er til dømes so lang at det grensar over i tenesteforsømming. Og om opphøyret av arbeidsforhold skuldast andre ting enn permittering eller konkurs, tolkar Nav sitt uhyre firkanta system det slik at det er forhold hjå arbeidstakar som gjer at vedkomande er utan jobb – og då blir det karantenetid på toppen av saksbehandlingstida.

Om ein ser vekk frå nemnde faktorar, og går utifrå at alle har ein økonomisk buffer i tilfelle jobben plutseleg forsvinn, står ein igjen med to alternativ om ein er tilsett på ein giftig arbeidsplass: finne ein annan jobb eller halde ut.

Den som faktisk greier å sleppe unna sin giftige jobb og få seg ein ny og betre jobb, vil i mange tilfelle lide av traume i lang tid etterpå. Dette blir av Brick referert til som Post toxic job syndrome («post-giftig jobbsyndrom»), PJS. Dette «syndromet» er i praksis post-traumatisk stress-syndrom, og bør i høgste grad takast på alvor. Personar som lid av dette er alvorleg traumatiserte etter dårlege erfaringar frå tidlegare arbeidsplassar.

Dårlege minne frå arbeidsplassen er éin ting. Ein annan ting er å tru at forholda på den førre, giftige arbeidsplassen, òg vil gjenta seg på den nye. Ein kan trygt samanlikne det med å vere i eit dårleg kjærleiksforhold der ein blir misbrukt, utnytta og logen til. Ein vil naturlegvis vegre seg for å gå inn i nye kjærleiksforhold i framtida, sidan ein går utifrå at «alle» oppfører seg slik.

Sett litt på spissen: ei dame som har blitt valdteken, vil nok få eit syn på menn som er sterkt farga av opplevinga. Brent barn skyr elden, seiest det. Og ein helsefagarbeidar som har blitt utsett for justismord, konspirasjonar, usaklege oppseiingar og trakassering i ein kvinnedominert sektor, vil ha ein tendens til å overføre desse «reglane» til sektorar der slik åtferd blir rekna som både uvanleg og uhøyrt.

Som den faste Saksyndig-lesaren truleg veit, har eg sjølv vore i ein del arbeidsforhold som kan skildrast som giftige. Her har faktorar som dårleg leiing og svikefulle/vondskapsfulle kollegaer vore gjeldande, i tillegg til manglande verdsetjing av mine kunnskapar og kompetanse. Den eine gongen eg faktisk prøvde å auke kompetansen min vesentleg (2016-2017), vart dette motarbeidd av dåverande einingsleiar, som ikkje ønskte «alternative utdanningar» som etter hans meining overlappa fagfeltet til vernepleiarane. I ettertid har dette ført til at eg ikkje har prøvd på nokon måte å ta ei vidare- eller etterutdanning. Dette var same arbeidsplassen der eg vart plaga av psykopaten Tiril, og der avdelingsleiar Carina til slutt gav opp og sa opp si eiga leiarstilling.

Sjå òg «Psykopaten er vår fiende, men han kan vinnast over», publisert 22.mars 2022.

At eg sjølv lid av PJS, reknar eg som høgst sannsynleg. I min noverande jobb, som eg har hatt sidan månadsskiftet desember 2023/januar 2024, gjekk eg heile prøvetida med ein botnlaus redsel for å plutseleg bli sagt opp, slik som skjedde på korttidsavdelinga på ein viss privat sjukeheim i Bergen. Etter kvart som eg lærte personalgruppa og leiinga å kjenne, vart denne frykta heldigvis redusert over tid, og då prøvetida gjekk ut, feira eg på restaurant. Det ligg likevel ei frykt i meg for konspirasjonar mot meg i personalgruppa, og eg følgjer nøye med på kva leiinga og kollegaer driv med.

Eg har derimot trekt konklusjonen at mine problem fyrst og fremst var knytt til usikre, ustabile kvinner i helsesektoren – og min noverande jobb er ikkje i helsesektoren, og det er betydeleg fleire menn i leiarposisjonar i den bransjen. I tillegg har eg skaffa meg viktige verv som gjer det upraktisk og vanskeleg for arbeidsgjevar å fjerne meg. Sjølv om min nærmaste leiar er kvinneleg og stundom kan vere ei handfull, hindrar sjølve makthierarkiet og leiarstrukturen i organisasjonen at ho seier meg opp i affekt (slik eg har sterke mistankar om at skjedde på den private sjukeheimen).

Avslutningsvis vil eg påpeike at medan ein skal halde seg på godfot med kollegaer og leiing, må ein aldri finne på å tru at dei er dine venner. Eventuelle «vennskapar» som måtte oppstå, er situasjonsbetinga. De jobbar ikkje saman fordi de likar kvarandre, men fordi leiinga har bestemt det. Kollegaer, om dei blir pressa hardt nok, vil nesten alltid kaste deg under bussen om det er det som skal til for at dei sjølve beheld jobben.

Og arbeidsgjevar er iallfall ikkje din venn. Vedkomande betaler deg for å ikkje berre gjere jobben din, men for å spele den rolla han eller ho har laga i sitt eige hovud om kven den perfekte tilsette er. Den perfekte tilsette er ikkje den som møter opp når han skal og gjer arbeidsoppgåvene sine, men ein som viser lojalitet og tillit, sjølv i situasjonar der dette på ingen måte passar. Lyt eg gjenta kva som skjedde under «pandemien»?