Dette er ei novelle. Alle personar og hendingar er oppdikta. Sjå òg «Strategi på omsorgssenteret», publisert 22.april 2025.

Vår skriveglade bestemor og hennar kollega – for alltid kjent som Maskerte Annette fordi denne høge, lekre brunetta av totalt ukjende årsaker går med munnbind – er i ferd med å dekkje av bordet etter dagens middag. Klokka er 16:55, og middag med dessert er fortært av dei aller fleste bebuarane ved det vesle omsorgssenteret i vilt fråflyttingstruga Utkant-Noreg.

«Skal seie dei åt godt i dag,» seier Annette med si lett skjelvne, underdanige jentestemme.

«Det er truleg trekkspelmusikken som gjer det,» seier bestemora.

«Korleis kan ein få appetitt av trekkspelmusikk?» spør jenta.

«Det har nok med reminisens å gjere. Trekkspelmusikk var topp moderne då dei var ungdommar, og kroppen hugsar musikken frå den fjerne fortida. Då får dei meir appetitt enn vanleg, same appetitten dei hadde då dei var ungdoms menneske. Om du veit kva muskelminne er, so kan dette kallast for mageminne.»

«Er dette sant?»

Bestemora smiler lurt:

«Eg berre tullar med deg. Dei har god appetitt fordi dei berre fekk suppe til lunsj. Og suppa var ikkje særleg god. Kokkejenta vår bomma nok litt på krydderet.»

Maskerte Annette flirer søtt bak munnbindet.

Akkurat då ringjer telefonen til bestemora febrilsk frå lomma på den mørkeblå uniformsskjorta.

«Det var då valdsamt,» seier ho, før ho myser på skjermen frå ei armlengds avstand. «Hmm, det er naboen min, Lorents i lia, som ringjer.» Ho svarer. «Hallo? Kva vil denne karen? Eg er på jobb.» Ho står og lyttar medan skravla går på innpust og utpust på andre sida. «Jaha? Åh, kors og bevares!» Ho blir både bleik og uvel, og held seg til bringa. «Du store min! Har de ringt lensmannen? Gjer det med éin gong!»

Maskerte Annette ser ut som ein hjort i langlysa på ein bil. Ho står der herleg lutrygga og lyttande. Auga tindrar like intenst og livleg som det tettsitjande sølvsmykket rundt den lekre svanehalsen.

«Du vil sikkert ikkje tru meg, Annette,» byrjar bestemora. «Men eg har hatt innbrot heime hjå meg. Den eine sonen min tok tjuven på fersken, og mannen trekte skytevåpen mot han og truga med å drepe både han, broren, meg og Ingolf!»

«Skytevåpen?» Den allereie særs lyse jentestemma til Annette går i fistel. «Som i jaktrifle?»

«Nei, ein pistol! Akkurat som på film!»

«Pistoool?? Gud og Fader!» Annette held seg til hovudet. «Går det bra med dei?»

«Ja, dei kom uskadd frå hendinga, sjølv om yngstesonen måtte skifte bukse og undertøy. Han har alltid vore litt skvetten av seg, og denne gongen fekk han diverre ein skvett i buksa. Men der finst no vaskemiddel og gode vaskeprogram, so buksa og underbuksa hans er det ikkje synd på.»

«Kor er dei no?»

«Dei måtte springe til Lorents i lia og låne telefon. Tjuven truga til seg mobiltelefonane deira og øydela dei. Difor kunne dei ikkje ringje etter hjelp.»

«Skal du reise og hjelpe dei? Eg kan passe avdelinga medan du er borte.»

«Nei, det går då ikkje. Du, 20 år gammal, kan ikkje traktere ti meir eller mindre demente og pleietrengjande eldre. Dessutan må det delast ut medisinar, og sjukepleiar Paulina på naboavdelinga har meir enn nok å medisinere på bruket frå før av. Nei, eg må bli her på min post, som den standhaftige tinnsoldaten. Men Lorents tek seg av dei, og han køyrer dei gjerne til politihuset for å melde saka.»

«Ja, om det er greitt for deg.»

«Nei, det er ikkje på nokon måte greitt. Men bemanninga vår er no ein gong slik den er.» Ho kastar eit blikk på kjøkkenet og stova. «Jaja, oppvasken gjer seg ikkje av seg sjølv. Og klokka 19:30 er det kveldsmat, og vi har 45 skiver å smørje.»

Maskerte Annette trippar herleg underdanig inn på kjøkkenet og held fram det endelause arbeidet. Ho har akkurat vore vitne til eit skuleeksempel på profesjonalitet hjå ein særs røynd hjelpepleiar av den riktig gamle skulen.

*

Det er mildt sagt ikkje kvardagskost at folk blir truga med pistolar i den vesle utkantkommunen. Lorents i lia tek Ivar og broren Magnar i sin gamle, trufaste Volvo og fer raskaste vegen til den vesle politistasjonen. Den ligg ikkje i same bygd som omsorgssenteret, men i nabobygda vel ei mil unna. Dei deler bygning med rådhuset, biblioteket og Nav. I det solbada bygget frå tidleg 1980-tal har lensmann Terje-Jan akkurat tappa seg ein kopp kaffi frå automaten i gangen. Han ser med store auge på dei tre mannfolka som nærast bykser ut av ein bil med auga i hårgarden.

«Lorents!» utbryt han. «I alle dagar, har du sett skrømt?»

«Sønene til Anne-Britt har blitt truga av ein pistolmann!» utbryt den 75 år gamle kallen med ei sprokken røyst som skjelv av redsel og indignasjon. «På høglyse dag, til og med!»

«Ein pistolmann?» spør Terje-Jan vantru. «Finst det pistolar her ute på bondelandet?»

«Openbert gjer det det!» seier Lorents.

«Lat oss ta ein prat inne på kontoret,» seier lensmannen og vinkar med seg dei tre.

Medan Lorents sit i hjørnet og gapar over den gamle, giktbrotne arbeidsneven, fortel Magnar og Ivar etter beste evne kva som skjedde berre eit par timar tidlegare. Terje-Jan sit komisk alvorleg og lyttar og noterer ned kva som blir sagt på den 25 år gamle stasjonære PC-en. Då heile historia er fortalt, lener han seg tilbake med ei sorgtyngd mine i ansiktet.

«Nei, no står ikkje verda til påske,» seier han. «Pistolar har eg tidlegare berre sett på film, og eg har vore lensmann i over 30 år. Det er slikt som skjer borte i Junaiten.» Han meiner USA. «Her må vi slå full alarm. Ein farleg pistolmann ferdast ute på bygda, og må stoppast før han drep eller skader nokon. Vår Herre forby!» Han tek opp mobiltelefonen, ein hauggammal Motorola. «Eg ringjer lensmannen i nabokommunen. Nei, eg ringjer direkte til lensmannen i Førde. Han må slå full alarm i heile regionen. UP må ut og stoppe bilar. Vi har eit signalement å gå etter. Brunt hår. Grøne auge. Fotogen utsjånad. Og ein…» Han svelgjer tungt. «…ein pistol.»

Snart er det full pistolpanikk i den vesle utkantkommunen. Faktisk veit kvart menneske i dei fem omkringliggjande kommunane det innan det blir servert kveldsmat på omsorgssenteret på slaget 19:30. Det mest dramatiske som har skjedd i det avfolka avholet fram til dags dato, var den gongen i 1987 då to av sauene til ein bonde forvilla seg ned i vegen og vart påkøyrt av ein tysk bubilturist.

Som den vyrde lesaren truleg hugsar, er både vår mann Karl og pistolen hans for lengst ute av regionen. Innan UP har kome seg ut på vegen og overvakar området rundt Lavik ferjekai, er Karl på veg over fjorden i ei heilt anna ferje. Og innan politiet i Bergensområdet rykkjer ut og står langs E39 mellom Sognefjorden og Bergenshalvøya og stoppar alle fotogene menn for ein «rutinekontroll», har Karl for lengst kome til byen og parkert bilen på ein trygg stad.