Av Ashley Colby, UnHerd. Omsett av saksyndig.

Det moderne mennesket, skreiv sosialpsykologen Erich Fromm i 1956, «har blitt forvandla til ei vare». Bla gjennom sosiale media, og du vil sjå at denne forvandlinga er absolytt. På éi side blir vi bedne om å vurdere glamorøse menneske som blir stadig likare kvarandre, på ein skala frå éin til ti; på den andre sida blir vi konfrontert av «inkluderande» annonsar og aktivistar som argumenterer for at alle er vakre – men òg at venleiksstandardar ikkje burde eksistere og at dei er ei form for undertrykking.

Begge desse konkurrerande visjonane om venleik har éin ting til felles: dei er resultatet av fleire tiår av den ekstreme vare-gjeringa av sjølvet. Med andre ord er begge evidens for det faktum at vi har grunnleggjande mist evna vår til å sjå ekte venleik.

Ei intuitiv forståing av venleik burde transcendere trendar. Men forståinga vår av den fluktuerer vilt. Berre ta ein titt på korleis den ideelle kvinnekroppen har variert dei siste tiåra: fetisjiseringa av heroinberta var en vogue på 1990-talet, berre for å bli erstatta av den formfulle Kardashianismen på tidleg 2000-tal. Berre den siste veka har Kim sjølv skapt overskrifter for å ha gått ned 10 kilo og tapt «sine signaturkurvar» – noko som bringer inn ein æra der det tynne er tilbake.

Denne svinginga er teiknet på ein kultur som har mist kontakten med det ævelege. I staden er kulturen no styrt av individets narsissisme – som, slik Fromm formulerte det, no «erfarer livskrafta si som ei investering som må skaffe han den maksimale profitten ein kan få tak i under eksisterande marknadsforhold.» Påverknaden på interpersonlege forhold har blitt drastisk, og forferdeleg. Fromm argumenterte at ein må transcendere eins narsissisme for å sjå venleik hjå andre, og dermed oppleve kjærleik – men samfunnet umogleggjer no slik transcendens ved å sjå meiningsskaping som eit reint økonomisk spørsmål. Samfunnet har brote saman, og dermed blir vi tvinga til å finne meining gjennom å marknadsføre oss sjølve til den som tilbyr høgast.

Resultatet er ikkje venleik, men styggleik. Sjå berre på det marknadsførde sjølvet som dominerer sosiale media: ei overdriving av seksuell tiltrekning som har, ved hjelp av det venleiksindustrielle komplekset, blitt grotesk. Kvinnekroppar blir forma for å sjå hyperfruktbare ut ved hjelp av Botox og rumpeløft, og mannskroppar virile gjennom leggmuskel-implantasjonar eller mageløft. Ein nyleg GQ-artikkel sette fokus på ein mann som brukte 75 000 dollar for å få begge lårbeina knekte og beina forlenga for å auke høgda hans med nokre centimeter. «Eg la merke til at høgare menneske rett og slett ser ut til å ha det lettare,» sa han.

Slike kommentarar hintar til korleis idear om venleik påverkar intime forhold. I datingalgoritme-swipe-kulturen får høge menn fleire datar. So, i staden for å fjerne seg sjølv frå ein marknad der kroppen hans minskar sjansane hans for å finne ein date, vel denne mannen å endre kroppen sin for å tekkjast systemet.

Når det gjeld kvinner har nesten kvar ei form for kosmetisk kirurgi auka sidan pandemien, inkludert Botox, leppefylling og gjenforming av nasen. Då vi vart tvinga til å bli avatarar av våre ekte liv, i både profesjonelle og personlege settingar, såg vi i aukande grad oss sjølve som biletet vi projiserte. Det inspirerte mange til å endre kroppane sine på måtar som ser bra ut på skjermen, men skrekkelege i det verkelege livet. I staden for å motstå lysta til å leggje flat eksistensen til korleis vi framstår på Zoom, endra vi den framståinga slik at avatarane våre ser yngre og liknande ut.

Dette er éi form for styggleik: å radikalt manipulere utsjånaden til sjølvet for å tilfredsstille forståinga vår av kva venleik er. Men der er ei anna rådande form, som er basert på å radikalt endre kvar ei delt kjensle av kva venleik er – ved å erklære det som ei form for patriarkalsk undertrykking. Overvektaksept-rørsla er eit skuleeksempel på denne forma.

På sitt mest ekstreme hevdar overvektaksept-aktivistar av helsestandardar, og ikkje minst venleiksstandardar, er ein sosial konstruksjon som må bli styrta. «Helse i kvar ein storleik»-mantraet til Association for Size Diversity and Health [«foreining for storleiksmangfald og helse»] er, på enkelte måtar, ein forståeleg respons på det til tider ekstreme presset om å vere tynn. Men det går endå lenger, og losnar helse fullstendig frå vekt, trass sterk evidens for at dei to er grunnleggjande samanknytte. Andre stader gløymer denne gruppa at ein XL-modell som poserer i ein knøttliten bikini (uunngåeleg sendt av ein sponsor), rett og slett er eit individ som gjer utsjånaden sin om til ei vare for å oppnå status. Ulikt andre modellar kjem denne statusen frå å spele offeret: overvekt-aktivistar antydar ofte at det å kople vekt med helse er diskriminerande eller ei fornærming mot deira handikapp.

Sann og transcenderande venleik, derimot, finn ein ikkje i nokon av statusspela: den ligg ei heller i overdriven seksualisering eller det å overdrive gjere seg sjølv til offer. Det er akkurat det motsette: venleik er avhengig av å unngå narsissisme, og det å på utsida praktisere dyd i eit interavhengig samfunn. I dag er derimot ikkje dette lenger mogleg.

Fordelen er at vi har byrja å sjå på oss sjølve som standardiserte produkt, som skal samanliknast gjennom ein biletmetta marknadsplass. Dette synet er openbert i ytringa som ein finn overalt på TikTok: «Han/ho er ein tiar, men…» Ved å redusere utsjånad til eit simpelt tal, blir vår sensuelle oppleving av nokon sitt vesen redusert til det visuelle – det blir fullstendig flata ut. Vi taper, for å bruke Ivan Illich sin frase, «sensuell praksis»: ein måte å leve på som set pris på det fulle omfanget vi er i stand til å oppleve verda i.

Illich spurde: «Kva kan eg gjere for å overleve midt i showet?», før han svarte på sitt eige spørsmål med ei føreslegen tolags tilnærming. Fyrst krev han «ein etikk av visjon», som krev at vi «beskyttar» vår «fantasi frå overveldande distraksjon som kan føre til avhengigheit». So føreslår han «okulær askese», ein disiplin der vi trenar oss sjølve til å oppfatte verda slik vi ønskjer å sjå den. Illich-skolerte L.M. Sacasas går vidare: «Oppgåva vår, då, vil vere å dyrke ein etos [moralsk syn eller haldning; oms.an.] der ein ser, eller nye visjonsvanar retta mot det gode. Og, medan fokuset her har falle på syn, visste Illich, og vi burde hugse, at alle sansane kan bli trena på liknande måte.»

Fromm seier noko liknande om kjærleik, som, argumenterer han, «ikkje er noko naturleg. Det krev heller disiplin, konsentrasjon, tolmod, tru og overvinning av narsissisme. Det er ikkje ei kjensle, det er ein praksis.» Kjærleik, slik som venleik, har blitt kopla frå både konteksten interavhengigheit og heilskapen til kroppsleggjort oppleving. Avkoplinga har etterlate oss med ei intimitetskrise: sjølv når vi avslører fleire intime detaljar om oss sjølve på sosiale media, misser vi evna vår til å vere nær andre i det verkelege livet.

Denne omgjeringa av venleik til ei vare ligg i hjartet av denne krisa. Fromm argumenterer at «prinsippet som ligg under det kapitalistiske samfunn og prinsippet som ligg under kjærleik passar ikkje med kvarandre.» Men vi kan overvinne ideen om at vi berre er vakre om vi kan bli marknadsført i spesifikke, smale fora. Vi kan velje å ikkje vurdere kvarandre med tal, eller gje oss hen til swipe-kulturen til dating-appar. Å trene oss sjølve i å sjå den transcenderande venleiken til dyd er ein måte å opne oss sjølve opp til utvidinga av menneskeleg oppleving, å skjerpe vår «sensuelle praksis», å gjenopprette evna vår til å vere interavhengige igjen, og å elske.